Zmiany w "Czystym Powietrzu" potrzebne, ale program nie powinien być zawieszony

Pod koniec listopada Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) wstrzymał przyjmowanie nowych wniosków w ramach programu "Czyste Powietrze", tłumacząc to koniecznością reformy i uszczelnienia systemu, których nie da się zrobić bez przerwy. Fundusz deklaruje, że program w nowej odsłonie wróci 31 marca 2025 r.

W wydanym oświadczeniu wiceprezes Związku Miast Polskich Arkadiusz Chęciński zaapelował o "natychmiastowe wznowienie" programu. "Pospieszne i niespodziewane zawieszenie najpopularniejszego w Polsce programu do walki z niską emisją jest szkodliwe zarówno dla mieszkańców gmin, jak i dla sektora mikro oraz małych przedsiębiorstw" - dodał.

Związek zwrócił uwagę, że beneficjenci, którzy planowali skorzystać z "Czystego Powietrza" i jednocześnie rozpoczęli realizację inwestycji, są obecnie postawieni w trudnej sytuacji. Dodano, że zawieszenie programu uderza również w interesy małych przedsiębiorców, których "jednym ze źródeł dochodu była obsługa mieszkańców przy składaniu wniosków do Programu". "Jednak najbardziej odczują to Polki i Polacy, gdyż główną misją Programu była poprawa jakości powietrza, którym wszyscy oddychamy" - podkreślono.

Samorządowa korporacja przyznała, że zmiany w "Czystym Powietrzu" są potrzebne, "jednak ich wprowadzanie nie powinno być związane z radykalnym jego zawieszeniem". "Wdrożenie niezbędnych zmian w Programie powinno odbywać się w sposób ewolucyjny, bez jego zawieszania" - podkreślił Związek, deklarując jednocześnie swoją pomoc w reformie programu.

Organizacja proponuje m.in. uszczelnienie zasad dla podwyższonego i najwyższego poziomu dofinansowania w programie. Jej zdaniem powinny w nim pojawić się górne stawki na poszczególne zakresy prac budowlanych, tak jak to było na początku funkcjonowania "Czystego Powietrza".

Korporacja proponuje też wydłużenie czasu na złożenie wniosku o dofinansowanie dla osób, które wykonały inwestycje przed zawieszeniem programu. Obecnie beneficjent ma 6 miesięcy od wystawienia faktury na złożenie wniosku o dofinansowanie.

Związek proponuje, by w ramach prefinansowania inwestycji zrezygnować z przelewu na rachunek wykonawcy, na rzecz transferu tych środków na rachunek beneficjenta. Takie rozwiązanie ma ograniczyć potencjalne nieprawidłowości. Zwrócono ponadto uwagę, że udzielanie zaliczek powinno następować w mniejszych transzach i dopiero po rozliczeniu poprzedniej zaliczki.

Postulowanym rozwiązaniem jest też odpowiednia weryfikacja przy tworzeniu listy rekomendowanych wykonawców. "Weryfikacja powinna następować na podstawie posiadanego doświadczenia w realizacji podobnych prac. Nie należy ograniczać się do doświadczenia jedynie w Programie +Czyste Powietrze+" - dodano.

Wnioski ZMP w większości pokrywają się z zapowiedziami NFOŚiGW oraz resortu środowiska, co do kształtu zmian w programie.

Narodowy Fundusz poinformował we wtorek, że składa zawiadomienie do prokuratury dotyczące kilku firm, co do których istnieje uzasadnione podejrzenie popełniania przestępstw w ramach programu "Czyste Powietrze". Dodano, że podejrzane umowy opiewają na ok. 600 mln zł; nieprawidłowości dotyczą 6 tys. wniosków o dotacje, najczęściej o najwyższy poziom dofinansowania, który w programie wynosi 136,2 tys. zł.

Jak wyjaśniono, przeprowadzone kontrole wykazały "podejrzenie nadużyć" w działaniu firm wykonawczych. "Skala tych nieprawidłowości i zebrane materiały poskutkowały przygotowaniem przez NFOŚiGW zawiadomienia do prokuratury, które dotyczy przede wszystkim możliwości popełnienia oszustwa, wyłudzenia, podrobienia lub przerobienia dokumentu, poświadczenia nieprawdy oraz posłużenia się dokumentem potwierdzającym nieprawdę" - informowano.

Zidentyfikowano przypadki m.in.: zawyżania rachunków za usługi i materiały, realizacji nieefektywnych inwestycji, wymuszania udzielenia pełnomocnictwa. (PAP)

mick/ mmu/